POLSKA GO NIE CHCIAŁA. LOTARYNGIA CZCI GO DO DZIŚ!

J. Matejko. Stanisław Leszczyński.

Stanisław Bogusław Leszczyński, herbu Wieniawa. Król Rzeczypospolitej Polski. Wielki książę Litwy, Rusi, Prus, Mazowsza, Żmudzi, Inflant, Smoleńska, Czernihowa. Książę Lotaryngii i Barrois.

Człowiek, któremu większa część życia zeszła na walce o polski tron i koronę królów Polski. Za jego czasów powstało powiedzenie: „Jedni do Sasa, drudzy do Lasa” Kim był i jakie były jego losy? Znając niechęć rodaków do ojczystej historii zapragnęłam, choć w skrócie, zapoznać ich z losami tego naprawdę niezwykłego człowieka. Gdybym chciała napisać jego dokładną biografię, wyszła by z tego cała książka, bo biedak nielekkie miał życie.

 Urodził się we Lwowie 29. X. 1677 r. Był synem podskarbiego wielkiego koronnego Rafała Leszczyńskiego i Anny z Jabłonowskich. Do chrztu w Katedrze Lwowskiej, trzymał go dziadek Stanisław Jan Jabłonowski, hetman wielki koronny, który dowodził atakiem husarii w bitwie pod Wiedniem. O jego edukację w młodości, dbali sprowadzani z zagranicy nauczyciele. Uczęszczał także do protestanckiego gimnazjum w Lesznie. W późniejszych latach, odbył wiele podróży zagranicznych, jak większość synów polskich magnatów.

W okresie młodości był wyraźnie pod wpływem swego ojca, który kierował polityczną karierą Stanisława. Po śmierci króla Jana III Sobieskiego, Stanisław pragnął głosować na jego najstarszego syna, królewicza Jakuba Sobieskiego. 

Królewicz Jakub Sobieski.

 Jednak Sobieski nie miał zbyt wielu zwolenników, za to mnóstwo przeciwników, łącznie ze swoją matką, królową Marysieńką, która nie zamierzała dopuścić do tego, by jej znienawidzony syn zasiadł na tronie ojca. Próbowała promować młodszego syna Aleksandra (Mignonka), który z kolei wcale nie miał ochoty zostać królem.

 Ale historia lubi robić niespodzianki. Królowa Marysieńka nie przewidziała, że wprawdzie Jakub królem polskim nie został, lecz jego córka, piękna Klementyna, była królową Anglii i Szkocji, a wnuk Jakuba, Karol II Stuart, stał się romantycznym bohaterem Szkocji, ukochanym Bonnie Prince Charlie, „Ślicznym księciem Karolkiem!”.

 

Karol II Stuart, bohater Szkocji.

Pod wpływem ojca, Stanisław poparł elektora saskiego Augusta II Wettina (Mocnego). Nowy król, odwdzięczył się mu, nadając tytuł podczaszego wielkiego koronnego. W maju 1698 r, Stanisław poślubił w Krakowie, piękną i bogatą pannę Katarzynę Opalińską.

 Stanisław i Katarzyna Leszczyńscy.

 Po roku przyszła na świat pierwsza córka Anna, zaś 23. Vi. 1703 r. urodziła się Maria Leszczyńska. W roku 1699 Leszczyński został wojewodą poznańskim. Były to dla Europy niespokojne czasy wojny północnej. Nie ominęła ona Rzeczypospolitej, bo w 1700 roku, Szwedzi ponownie wkroczyli na ziemie polskie. Kiedy wojska szwedzkie dowodzone przez młodego króla Karola XII, weszły do Warszawy, od 1704 r., do 1706 r. rozpętała się w Polsce wojna domowa.

John Faber   Karol XII.

 Niechętna saskim rządom szlachta polska, zawiązała w 1704 r. Konfederację Warszawską. przeciwko królowi Augustowi II Mocnemu, który zafascynowany przepychem i absolutnymi rządami Ludwika XIV króla Francji, próbował go naśladować, bez opamiętania wyrzucając pieniądze saskie i polskie, na kochanki i wznoszone wspaniałe rezydencje. Dnia 16 lutego 1704 roku, Konfederacja Warszawski zdetronizowała króla Augusta II Mocnego.

N. Largilliere  August II Mocny,

 Leszczyński, będąc delegatem Konfederacji Warszawskiej, spotkał się z Karolem XII w Lidzbarku Warmińskim. Młody monarcha natychmiast docenił wysoką inteligencję i kulturę Leszczyńskiego, oraz jego wpływy w Wielkopolsce, decydując się wysunąć jego kandydaturę na króla. 12 lipca 1704 roku, sejm elekcyjny zwołany w wojskowym obozie szwedzkim w pobliżu Warszawy, potwierdził wybór nowego króla. Ale nie dokonał tego zgodnie z przyjętym zwyczajem prymas Polski Michał Radziejowski, lecz jedynie biskup poznański Święcicki. Koronacja króla Stanisława, przez biskupa Zielińskiego, odbyła się dopiero 4 października 1705 r. a więc przeszło rok po elekcji, w kolegiacie św. Jana Chrzciciela w Warszawie. Pechowe miejsce, bo w tej samej świątyni, za 59 lat, koronowany został ostatni tragiczny król Rzeczypospolitej, Stanisław August Poniatowski. Wybór nowego króla nie wszystkim Polakom się spodobał, że względu na poparcie Szwedów.

Sześcioletnie panowanie nowego króla było bardzo burzliwe, bo na terenie Polski trwała wojna przeciwko szwedzkiemu najeźdźcy. Wtedy właśnie powstało to znane powiedzenie: „Jedni do Sasa, drudzy do Lasa”. Odzwierciedlało ono zmaganie się wojsk króla Augusta II i stronników Leszczyńskiego. Płonęły miasta i wsie, Polska zamieniała się w ruinę, panował głód, bo zasiewy niszczyły walczące wojska. Stanisław wraz z rodziną przenosił się z miejsca na miejsce, cierpiąc niedostatki, a czasami i biedę. Groził mu zamach na życie, a także chciano porwać małą Marysię. Dopiero w 1706 r. August II Mocny, zdecydował się zrzec korony polskiej na rzecz Leszczyńskiego. Ale wojska saskie zniszczyły majątki króla Stanisława i spaliły jego Leszno.

J.M. Nattier. Car Piotr I

 Klęska Karola XII pod Połtawą, pokonanego 8 lipca 1709 r, przez cara Rosji Piotra I, diametralnie zmieniła sytuację polityczną w Polsce. Armia szwedzka, ścigana przez wojska rosyjskie, opuściła ziemie Rzeczypospolitej. August II Mocny, ponownie zapragnął odzyskać utraconą koronę polską. Leszczyński opuszczony przez swoich stronników, straciwszy oparcie w Szwedach, musiał uciekać, ukrywając się przed nieprzyjacielem. Pewnego razu, w czasie ucieczki, Leszczyńscy spostrzegli, że mala Marysia gdzieś się zapodziała. Okazało się, że w popłochu zostawili córkę na ostatnim popasie i nikt nie zauważył nieobecności dziecka! Ponieważ rodzinie króla groziło w Polsce niebezpieczeństwo, Stanisław kazał żonie, królowej Katarzynie, udać się z córkami do Szczecina, a potem do Szwecji. Królowa źle się czuła na obczyźnie, upokarzana i pozbawiona opieki męża, będącego w ciągłych podróżach.

 B. van Loo. Królowa Katarzyna  Leszczyńska.

 5 grudnia 1712 r. w Ribnitz, pozbawiony oparcia w Polsce, Leszczyński zawarł ugodę z przedstawicielem Augusta II Mocnego, feldmarszałkiem Flemmingiem, zwracając mu akt jego abdykacji. Wynegocjował amnestię dla swoich stronników i zwrot majątków. Na mocy ugody, miał prawo zachować tytuł królewski. Porozumienie jednak nie weszło w życie, a August II nie zamierzał zobowiązania dotrzymać. Zdesperowany Leszczyński na czele kilkudziesięciu tysięcy Tatarów chana Qaplana I Gireja, wojsk tureckich i szwedzkich, próbował zdobyć twierdzę Chocim, aby od kresów wschodnich wejść na ziemie Rzeczypospolitej. Lecz hetman wielki koronny Sieniawski, w porę ostrzeżony, przygotował się do obrony. Wyprawa poniosła fiasko, na skutek nacisków dyplomatów Austrii i Rosji. Leszczyński stracił wszystkie majątki, miał ogromne zadłużenie i był bankrutem.

 

J.B. Oudry. Portret króla Stanisława w stroju pielgrzyma.

Karol XII, czując się zobowiązany do pomocy nieszczęśliwemu królowi, ofiarował mu Księstwo Dwu Mostów (Zweibrücken), starając się w ten sposób zapewnić Leszczyńskiemu godziwą egzystencję. Leszczyński w czasie pięcioletniego pobytu w swoim księstwie, wybudował tam niewielki pałacyk, gdzie zamieszkał, i wzniósł w Gräfinthal nowy klasztor. 

Pałac w Zweibrucken

 Rodzinę spotkało niespodziewane nieszczęście. Zmarła ukochana przez matkę, królewna Anna i została pochowana w zbudowanym przez ojca klasztorze. Na skutek intryg i zabiegów Augusta II Mocnego, oraz śmierci protektora Karola XII, rodzina królewska ponownie musiała szukać nowego schronienia, obawiając się zamachu na życie króla Stanisława. Próbowano go otruć tytoniem do fajki! W styczniu 1719 r. Leszczyńscy udali się do Wissembourga w Alzacji, zaledwie kilka kilometrów od Strasburga. 

 

Pałac w Wissembourgu.

Osiedli tam na dłużej, bo aż do roku 1725. Mieszkali w niewielkiej posiadłości, wiodąc rodzinne życie. Stanisław wiele pisał, dużo czasu poświęcając także jedynej córce Marii. Byli ubodzy, często nie starczało im na konieczne wydatki. Znalezienie dla Marii męża graniczyło z cudem. Jaki książę chciałby ożenić się z córką wygnańca, ubogą panną bez posagu? Wprawdzie Maria była dziewczyną wykształconą i dobrzy wychowaną, znała obce języki, wiele czytała, ale miała już 22 lata, co w owym czasie, kiedy za mąż wychodziły 12-letnie dziewczynki, było staropanieństwem. Powoli rodzice tracili nadzieję, że za sprawą małżeństwa córki, ich los ulegnie poprawie.

Królewna Maria Leszczyńska w wieku 22 lat.

 Czasami, kiedy się tego nie spodziewamy, los lubi płatać nam niespodzianki.

List nadszedł 2 kwietnia 1725 r. Stanisław przeczytawszy go omal nie zemdlał!

Ludwik, Henryk Burbon, książę de Conde, sprawujący władzę we Francji, w imieniu 15-letniego króla Ludwika XV, poprosił o rękę Marii! To był cud, było to wydarzenie tak niesłychane, że odbiło się echem na całym świecie, zwracając uwagę na Leszczyńskich. Władca Francji, najwspanialszego na świecie królestwa, pragnął poślubić o siedem lat starszą dziewczynę, ubogą, bez wpływów i nikomu nie znaną. Maria Leszczyńska, miała zasiąść na tronie zajmowanym ongiś przez Katarzynę Medycejską, Annę Austriaczkę i Marię Teresę Austriaczkę. Miała zostać władczynią Francji! Jak do tego doszło?

A.H. Rigaud. Ludwik XV w młodzieńczym wieku.

 Kandydatek do ręki Ludwika XV było aż 99! Poza tym, król był zaręczony z siedmioletnią infantką hiszpańską. Ale Ludwik był słabego zdrowia, oraz ostatnim potomkiem królewskiej linii Burbonów. Potrzebował żony, która nie wciągnie Francji w jakąś polityczna awanturę i prędko urodzi następcę tronu! Infantka była jeszcze dzieckiem. Król odesłał ją do Hiszpanii. Po odrzuceniu brzydkich, lub politycznie nieodpowiednich kandydatek, wybór padł na skromną, ale zdrową i miłą pannę Leszczyńską. Do tego wyboru przyczyniła się bardzo kochanka księcia de Conde, markiza de Prie, spodziewając się względów u przyszłej królowej.

Tego dnia, obie panie Leszczyńskie siedziały zajęte haftem. Wtem do komnaty wpadł blady z wrażenia król Stanisław i krzyknął: - Klękajcie i módlcie się! Stał się cud!

J.B. van Loo Królowa Francji Maria Leszczyńska.

 Ślub Marii i Ludwika XV odbył się 4 września 1725 r. w kaplicy pałacu w Fontainebleau, a młodociany król, miał w noc poślubną złożyć żonie, 13 dowodów miłości! Maria Leszczyńska spełniła swe zadanie., rodząc królowi dziesięcioro dzieci, w tym następcę tronu. Trzech jej wnuków zasiadało na tronie Francji: Ludwik XVI (ten zgilotynowany) Ludwik XVIII, oraz Karol X. Wszystkie wielkie rody Europy, mogą się poszczycić krwią Leszczyńskich. Maria, przyjęta na dworze niechętnie, była kochana przez Francuzów, którzy potem szczerze opłakali opłakali zgon „dobrej królowej”. Następnej monarchini, ścięto głowę!

G.Chauvel. młoda Maria Leszczyńska.

Zostawszy królową Francji, Maria czyniła wysiłki, aby odzyskać tron polski dla ukochanego ojca. Śmierć Augusta II Sasa, otworzyła Stanisławowi drogę do tronu polskiego. Udał się do Warszawy, gdzie 2 września 1733 r. wybrany został ponownie królem Rzeczypospolitej. Lecz car Piotr I Romanow, nie życzył sobie, żeby Polska miała tak wybitnego władcę. 5 października 1733 r. stronnicy Sasa, pod osłoną korpusu rosyjskiego, obwołali królem Polski Augusta III Sasa, gnuśnego, tępego Niemca, który nigdy nie nauczył się mówić po polsku. Ponownie wybór Leszczyńskiego stał się powodem wojny domowej. Zbrojna interwencja Rosji, Austrii i Saksonii, zmusiła króla do zrzeczenia się tronu na rzecz Sasa. W obronie króla stanął Gdańsk, stawiając wojskom rosyjskim silny opór. Lecz pozbawiony realnej pomocy z Francji, Stanisław po kilku miesiącach skapitulował. Król ratował się ucieczką w przebraniu chłopa!

August III Sas.

 Ludwik XV, wynagrodził teściowi stratę tronu, ofiarując mu dożywotnio księstwo Lotaryngii. Po śmierci Stanisława, Lotaryngia miała dostać się Francji, jako zaległy posag królowej Marii. Tak oto uboga królewna polska, wniosła Francji w posagu jedno z najpiękniejszych i najbogatszych księstw w Europie! Król Stanisław Leszczyński okazał się znakomitym gospodarzem. Wykształcony poliglota, był mecenasem sztuki i nauki. 

Lotaryngia Nancy. plac króla Stanisława.

W Nancy założył Akademię Leszczyńskiego, wzniósł wiele budowli socjalnych. Ludność go uwielbiała nazywając „królem dobrodziejem”. Był pierwszym władcą na świecie, który do chorych chłopów posyłał lekarzy! Będąc królem Polski, pragnął wzmocnić władzę centralną, znieść poddaństwo chłopów, znieść liberum veto! Pisał o tym w swej książce: ”Głos wolny wolność ubezpieczający” Pod jego rządami Rzeczpospolita mogła stać się jednym z najlepiej rządzonych państw w Europie. Ale Polska go nie chciała!

Nancy Pomnik Stanisława leszczyńskiego " króla dobrodzieja".

 W wieku 88 lat, król doznał groźnych oparzeń od iskry z kominka i po długich cierpieniach zmarł 23 lutego 1766r. Lotaryngia czci jego pamięć do dnia dzisiejszego, stawiając mu pomniki i sławiąc jego imię. Nawet po śmierci król nie zaznał spokoju. W czasie rewolucji francuskiej, kościół w Nancy, gdzie go pochowano, uległ zniszczeniu, a szczątki króla sprofanowano. Dopiero w czasie wojen napoleońskich w 1814 r. gen. Sokolnicki zabrał je go Poznania, celem złożenia ich na Wawelu. Wtedy ślad po nich zaginął. Szczątki króla odnalazły się w 1924 r. w Leningradzie, w kościele św, Katarzyny!

Sarkofag króla Leszczyńskiego na Wawelu.

 Po długiej tułaczce, prochy najmądrzejszego króla Polski, dopiero w 1938 roku, spoczęły w Katedrze Wawelskiej w Krypcie Zygmuntowskiej.